Hoe krijg je de handen op elkaar voor een gasvrije woonwijk?

Binnen nu en een jaar moeten alle Nederlandse gemeenten met een Warmtevisie aantonen hoe zij  hun hele samenleving zonder gas laten functioneren. Hoe krijg je zulke grote veranderingen voor elkaar zonder bewonersoproer? Een overzicht van de inzichten en hoe Duurzame Alliantie Texel deze toepast.

Elke gemeente kreeg van Het Ministerie van BZK een opdracht: binnen nu tien jaar moeten zij in hun lokale samenleving de gaskraan dicht draaien. Dit betekent dat lokale overheden op bestaande wijken voorbereiden op een leven zonder gas. De hete adem van de landelijke overheid hijgt ook op andere manieren in de nek van elke Hollandse gemeente: in 2020 moeten zij een Warmtevisie op tafel hebben liggen. Een plan waarin staat hoe zij samen met inwoners hun wijken, gebouwen en huizen zonder gas laten functioneren. Daarna moeten zij met alle inwoners het plan gaan uitvoeren.

Mensen in beweging krijgen

Hoe krijg je de handen van bewoners op elkaar voor een gasvrij leven en alle rompslomp die er aan vooraf gaat? Het Ministerie van BZK heeft deze prestatieafspraak opgelegd, maar echt geen idee hoe je mensen mobiliseert. Voor inzicht haken zij aan bij regionale en lokale bedrijfsinitiatieven. Zoals ‘Samen Aardgasvrij’. Een samenwerking van de adviesbureausTwynstra Gudde, MV Design en Matching Futures. Deze projectgroep doet niet anders dan onderzoeken hoe je mensen in beweging krijgt. Daarvoor moet je volgens de projectgroep eerst vragen hoe het met ze gaat en weten welke sfeer er in wijken, dorpen en steden heerst. Het inhoudelijke verhaal over de transitie pas ná deze ontvankelijkheidstest.

Donder op met je Warmtevisie

Nog te vaak gaat het andersom. Enthousiaste deskundigen zenden een boodschap over loskomen van gas, maar reageren te weinig op de sentimenten in de zalen en wijken waar zij hun verhaal doen. Dat heeft grote gevolgen. Zo dwong een groep huurders in Amsterdam onlangs via de rechter af dat het verduurzamen van hun appartementencomplex per direct stopte. Er was volgens de bewoners te veel onduidelijkheid over de financiële en technische consequenties die het voor hen zou hebben. Kortom: zij waren totaal niet in de stemming voor deze transitie en dat hadden de projectleiders kunnen aanvoelen. Alle verhalen in zalen ten spijt: het donder-op-met-je-dure-plannengevoel vierde hoogtij.

Hoe peil je de stemming dan en hoe haak je daarop aan? Door te interviewen, de mores in een wijk goed vast te leggen en aan te voelen. Zo vroegen studenten namens Twijnstra en Gudde honderden bewoners in verschillende wijken van Dordrecht en Veenendaal hoe het hen vergaat. De interviewers vroegen wie er kartrekkers waren, hoe het met de gespreksgenoten hun gezondheid ging, hoe zij zich voelden in hun wijk. Een man vertelde dat zijn vrouw Alzheimer heeft en dat hij van dag tot dag leeft. Een ander vertelde tijdens het interview hoe graag zij wilde dat haar kleinkinderen oud zouden kunnen worden in de wijk waar zij zo van houdt. Terloops kregen interviewers een beeld van het type mensen (van rustig en coöperatief tot oproer kraaiend).

Hoe peil je de stemming? Vier inzichten

1. De centrale verwarming

Elke wijk heeft een sociaal kapitaal (netwerken, gemeenschappen, buurtplekken). De wijk, een buurt, een dorp, een paar mensen waar alles op draait. Het is een warme, organische beweging van mensen die elkaar helpen en nodig hebben. De wijk ingaan en deze ‘centrale verwarming’ vinden is een onmisbare eerste stap in een veranderingsproces.

2. De rebel

Elke wijk heeft een leider. Een rebel. Iemand die het woord neemt tijdens bijeenkomsten met een gemeente. De sfeer of een vooruitgang kan maken of breken. Waarschijnlijk zie jij die ene persoon in jouw omgeving al voor je. Bij grote veranderingen gebruik maken van de kracht van zo’n persoon in een wijk, kan handig zijn als je mensen nodig hebt om veranderingen voor elkaar te krijgen. Ga in een wijk op zoek naar de Nachtburgemeester; degene waar iedereen naar luistert. Ga je binnenkort een presentatie houden in een buurthuis? Dan is het lokaliseren van de Nachtburgemeester en het peilen van zijn mening je eerste taak.

3. Jouw wijk als nieuw bedrijf

Bekijk de transitie in jouw wijk als een startup, een jong en nieuw bedrijf. Bedenk met elkaar een afgebakende missie. Een groep interviewers vroeg in een wijk: hoe kunnen we koffie zetten uit groene energie van planten? Zij richtten één plek in, waar iedereen zijn kennis deelde. De transitie als een smeltkroes van spontaan gedeelde kennis. Zo kun je in elk dorp met elkaar een missie formuleren.

4. De gezamenlijke expeditie

Met elkaar dezelfde uitdaging aangaan en één centrale plek inrichten waar je praat over die uitdaging. Waar loop je tegenaan? Hoe ga je verder? Je kunt de transitie benaderen als een survivalprogramma met één missie waar de hele bups in jouw wijk aan meedoet. Hoe overleven we een week zonder energie? Hoe besparen we water? Kunnen we een week zonder auto functioneren? Een gezamelijke missie of expeditie schept een band en is een perfecte sfeermaker.

Wat kan Texel hier van leren?

Als adviseur bij energietransities en als lid van de Duurzame Alliantie Texel (DATXL) is het goed om geregeld bij bijeenkomsten zoals die van ‘Samen Aardgasvrij’ te zijn. Het doordringt je ervan dat je niet tot in den treure je transitieverhaal en het belang van de ommekeer moet verkondigen. Je moet eerst weten wat er in de hoofden van de mensen op Texel omgaat. Daarnaast, en dat leerden studenten van INHolland ons die onlangs op het eiland waren: je moet Texel niet als één homogeen geheel zien, maar als een samenstelling van zeven verschillende dorpen en een honderdtal wijken. Met elk hun eigen belevingen, sores en beslommeringen. Aan ons de taak om alle sentimenten op rij te zetten en te bedenken wat dat betekent voor de Transitie op Texel.

Duurzame Alliantie Texel

Wij van DATXL  gaan het komende half jaar alle dorpen op Texel langs. om te praten met dorpscommissies, kartrekkers in wijken en willekeurige bewoners. Gemeente Texel heeft nog geen warmtevisie gepresenteerd. Duurzame Alliantie Texel wil heel graag weten wat er achter de schermen gebeurt en waar mogelijk meedenken. Door te ondersteunen, de kar te trekken en de inzichten van ‘Samen Aardgasvrij’ en de studenten van INHolland toe te passen.